صید غیرمجاز، تخریب بستر رودخانه‌ها، آلودگی‌های نفتی و نیز آلودگی‌های ناشی از پساب‌های صنعتی، زهاب کشاورزی و فاضلاب‌های خانگی که بی‌هیچ مانعی به خزر وارد می‌شود این وضعیت بحرانی را رقم زده است.
محمد حسین طلوعی، محقق شیلات که سابقه مدیریت مرکز تکثیر پرورش ماهیان خاویاری شهید بهشتی سد سنگر را هم در کارنامه دارد دراین باره به سبزپرس گفت: سال‌های گذشته تعداد زیادی ماهی خاویاری از نوع ازون‌برون به رودخانه مهاجرت می‌کردند؛
اما با تأسف بسیار، امسال تا آخرین روزهای اردیبهشت، مرکز شهید بهشتی موفق به صید ازون برون در سفیدرود نشده است و ظاهرا فقط یک قره برون صید شده که آن هم نر است.
او یادآور شد: از یک سو، تعداد زیاد صیادان بعضا غیرمجاز که می‌توان از آن با نام آلودگی انسانی یاد کرد، کم آب شدن رودخانه‌ها، آلودگی‌های دریا و رودخانه راه مهاجرت ماهیان را بسته است.
از سوی دیگر، فیزیک ماهیان خاویاری در قیاس با مثلا ماهی سفید باعث می‌شود که به‌دلیل پلاک‌های استخوانی خارجی اش در دام‌ها گیرکند.
این محقق افزود: ماهی سفید یک کیلویی ماهی بالغ است اما فیل‌ماهی 700 کیلویی یا قره‌برون30 تا40 کیلو بالغ محسوب می‌شود؛ پس ماهی خاویاری یک کیلویی که به دام می‌افتد هنوز بچه ماهی است.
طلوعی در تشریح دوره رشد ماهیان خاویاری گفت: ماهیان خاویاری در شرایط طبیعی به‌طور متوسط (بسته به نوع و گونه) در 7 تا 15 سالگی بالغ می‌شوند، یعنی باید این همه سال خطر دام و آلودگی و... را در دریا سپری کند و زنده بماند تا به مرحله مهاجرت به رودخانه برسد.
وی گفت: زمانی که ماهی وارد مسیر رودخانه می‌شد تا کنار سد سنگر می‌آمد و آنجا توسط کارشناسان مرکز تکثیر، صید مولد صورت می‌گرفت. اساسا به همین دلیل این مرکز در کنار سدسنگر تاسیس شد؛
اما به دلایلی که ذکر شد امروزه ماهی مولد را باید از دریا صید کنیم. این در حالی است که نیازی به رفتن به دریا نیست وقتی خود ماهی برای تخم‌ریزی به رودخانه مهاجرت می‌کند باید صبر کنیم تا ماهی آماده تخم ریزی، خودش به رودخانه وارد شود و رودخانه آنقدر امن باشد که ماهی در هر کجای مسیر رودخانه که می‌خواهد تخم ریزی کند.
او درخصوص تفاوت بین صید ماهی خاویاری از دریا و رودخانه مولد صید، گفت: ماهیان خاویاری، اگرچه مهاجرند اما خانه مشخص دارند. ماهی که امروز به رودخانه‌ای مهاجرت می‌کند، بچه‌هایش نیز به همین رودخانه مهاجرت می‌کنند و سرمایه این رود محسوب می‌شوند؛
اما وقتی از دریا ماهی صید می‌کنیم عملا معلوم نیست مقصد ماهی صید شده کدام رود است. در واقع ماهی بی‌خانمانی را صید می‌کنیم که ممکن است به جای سپیدرود متعلق به ولگا باشد!
وی افزود: اگر فقط امتیاز اقتصادی را در نظر بگیریم باید بدانیم گونه‌ای که عادتا در سپید رود تخم‌ریزی می‌کند، بچه‌هایش هم به سپیدرود مهاجرت می‌کنند و در سپید رود صید می‌شوند نه در ولگا یا جای دیگر.
طلوعی خاطرنشان کرد: امروزه تکثیر طبیعی ماهیان خاویاری در رودخانه‌های ایران صفر است. تا پیش از این، بهترین رودخانه‌ای که ماهیان خاویاری برای مهاجرت انتخاب می‌کردند، رودخانه سپیدرود بود که امسال فقط یک ماهی در آن صید شد آن هم نر! در نظر داشته باشیم مهاجرت ماهیان به رودخانه‌های مختلف، خود عامل ایجاد تنوع در گونه است نه فقط شکل ظاهری که عادات این ماهی‌ها هم با هم متفاوت است.
به گفته وی تحقیقی در انستیتو ماهیان خاویاری نشان داده که کد ژنتیک، قره‌برون صید شده در قره‌سو گلستان با تجن مازندران و ولگا یکی است؛ اما قره برون سپیدرود از کد ژنتیک متفاوتی برخوردار است در حالی که تفاوت ظاهری ندارند.
این کارشناس تکثیر و پرورش گفت: این همه که تا اینجا گفتیم مرحله صید مولد بوده و بعد مرحله دقیق و ظریف تکثیر است.
حالا مصیبت بعدی پس از رها‌سازی است که شاهدیم وقتی این بچه ماهی‌ها در دام کولی می‌افتد صیاد به جای دوباره رها کردن آن، آن را بیرون کشیده و دور می‌ریزد و زنجیره‌ای از زحمت نابود می‌شود.
